چک بلامحل چیست؟ چکی که به بانک ارائه می شود ولی به دلایلی مانند نبودن وجه کافی در حساب صادر کننده یا مسدودی حساب و… وصول نمی گردد، چک بلامحل یا برگشتی نام دارد که بخش عمده ای از پرونده های قضایی را به خود اختصاص می دهد. اما مجازات آن چیست؟ مجازات چک بی محل حبس است که مدت آن با توجه به مبلغ چک تعیین می شود.
در چه صورت چک برگشت می خورد؟
دلایل مختلفی وجود دارند که باعث می شود یک چک برگشت بخورد و در اصطلاح چک بی محل یا چک بلامحل باشد که از جمله مهمترین موارد آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. عدم وجود موجودی کافی در حساب
چنانچه دارنده چک برای وصل آن به بانک مراجعه کند و موجودی کافی در حساب صادر کننده نباشد، می تواند چک را برگشت بزند. همچنین این اتفاق در صورتی نیز رخ می دهد که شخص صاحب حساب، قبل از تاریخ وصولی، تمام یا بخشی از هزینه چک صادر شده را از حساب خارج کند.
۲. مسدود بودن حساب بانکی
اگر حسابی که چک برای برداشت از آن صادر شده باشد به هر دلیلی مسدود بوده باشد آن چک قابل وصول نیست و در این شرایط چک برگشت خواهد خورد.
۳. عدم تنظیم صحیح چک
اگر چک به نحوی تنظیم شده باشد که دارای اختلافاتی در مندرجات، یکسان نبودن امضا، خط خوردگی و… باشد، بانک پرداخت چک به دارنده آن را انجام نمی دهد و چک برگشت میخورد.
۴. کلاهبرداری
اگر صادر کننده چک بداند که حسابش مسدود است و امکان وصول چک از حساب وجود ندارد اما با این حساب باز هم اقدام صدور چک کند، به نحوی اقدام به کلاهبرداری کرده و در این شرایط هم چک بلامحل خواهد شد.
۵. دستور صاحب حساب مبنی بر وصول نشدن چک
یکی دیگر از دلایلی که چک برگشت می خورد این است که فرد صادر کننده چک، پس از دادن چک به فرد مورد نظر، به هر دلیلی دستور پرداخت نشدن وجه را برای دارنده چک صادر کند که در این شرایط هم چک قابل وصول نیست و بلامحل محسوب می شود.. در چنین شرایطی شخص می تواند برای وصول چک خود، به مراجع قضایی مراجعه کند.
راه های وصول چک برگشتی
چک برگشتی را به چند روش می توان وصول کرد. انتخاب بهترین روش وصول چک، به نکات زیادی بستگی دارد؛ به همین دلیل نیاز است قبل از هر گونه اقدام از یک وکیل چک کمک بگیرید تا بهترین و سریع ترین راه وصول را برای شما مشخص کند.
وصول چک برگشتی از طریق اداره ثبت
وصول چک بلامحل به روش کیفری
وصول چک برگشتی به روش حقوقی
چه شرایطی برای تحقق جرم صدور چک بلامحل لازم است؟
برای اینکه یک چک بعنوان چک بلامحل تلقی شود و دارنده چک بتواند پیگیری های مورد نظر خود را انجام دهد باید شرایطی محقق شود که آن شرایط عبارتند از:
نوع چک باید عادی باشد. چک های مسافرتی و… شامل این مورد نمی شوند
هدف از صدور چک، پرداخت بدهی باشد. یعنی جهت تضمین یا موارد مشابه صادر نشده باشد.
چک سفید امضا نباشد.
چک حتما تاریخ داشته باشد.
وصول چک، منوط به شرایط خاصی نباشد.
دارنده چک، گواهی عدم پرداخت را قبل از ۶ ماه دریافت کرده باشد.
چک برای معاملات غیر قانونی و موارد نامشروع صادر نشهد باشد.
مجازات چک بی محل
مجازات چک بلامحل چیست؟ صدور چک بی محل، جرم به حساب می آید و در صورت ثبت شکایت کیفری از فرد صادر کننده، طبق قانون مجازات زیر برای او اعمال می شود
پایین تر از یک میلیون تومان: حداکثر ۶ ماه حبس
مبلغ بین یک میلیون تا پنج میلیون: از ۶ ماه تا یک سال
مبلغ بیشتر از پنج میلیون: از یک تا دو سال حبس و محرومیت از دسته چک به مدت دو سال
چگونگی پاک کردن سابقه چک های برگشتی از حساب صادر کننده
طبق قانون، فرد صادر کننده چک بی محل می تواند به روش های زیر تا کمتر از ده روز خیلی راحت اقدام به رفع سوء اثر از چک بی محل را انجام دهد. حتی بعد از گذشت ده روز هم می توان به روش های زیر برای رفع سوء اثر اقدام کرد.
تامین موجودی و پاس کردن چک توسط دارنده آن
دریافت رضایت دارنده چک و ارائه لاشه چک برگشتی به بانک توسط او
گم شدن چک و جلب رضایت دارنده آن، (دریافت رضایت نامه محضری از دارنده و ارائه آن به بانک برای رفع سوء اثر)
واریز مبلغ چک به حساب جاری و درخواست از بانک برای رفع سوء اثر
مراجعه به دفتر خدمات قضایی
اعتبار سنجی صادر کننده چک
روش های رفع جرم در مورد چک بلامحل چیست
اگر شرایط زیر رخ دهد، چک به عنوان چک بلامحل محسوب نمی شود:
انتقال چک به فردی دیگر
پرداخت کردن مبلغ چک قبل از شکایت
پرداخت مبلغ چک قبل از صدور حکم
پرداخت مبلغ پس از صدور حکم
وظیفه بانک در برابر چک بلا محل چیست؟
آیا بانک ها در مقابل چک بی محل وظیفه ای دارند؟ بله، دو مورد زیر از وظایف بانک برای چکهای بی محل هستند.
تمام بانک ها موظف هستند که همه حساب های جاری افرادی که بیشتر از یک چک بلامحل دارند و بر علیه آنها شکایت کیفری صادر شده است را مسدود کنند و دیگر تا سه سال آینده برای این اشخاص افتتاح حساب جاری انجام نشود.
یکی دیگر از وظایف بانک در مقابل چک بلامحل، تهیه لیستی از سوابق افراد دارای چک بی محل و نگهداری آن است، که این کار باید توسط بانک مرکزی انجام شود. همچنین بانک مرکزی موظف می باشد که اطلاعات را طی یک سامانه منظم در دسترس سایر بانک ها قرار داده تا اعطای تسهیلات به این افراد و ضمانت توسط آنها صورت نگیرد.
چگونگی مجازات برای تعداد بالای چک بلامحل
طبق قانون اسلامی، چنانچه یک شخص چندین چک بلامحل داشته باشد، مجازات او با توجه به مجموع رقم های بدهی تمامی چک های بلامحل صادر شده محاسبه می شود و ملاک مجازات، هر یک از چک ها به تنهایی نیست.
پیامدهای بی اعتمادی در بازار چک
افزایش چشمگیر چک های برگشتی و بی اعتبار شدن آن، از دلایل شکل گیری بی اعتمادی در بین افراد جامعه، کلاهبرداری، رواج دروغگویی و… می باشد. این مشکل باعث شده است که چک به عنوان یک ابزار پرداخت قابل اعتماد، جایگاه خود را از دست بدهد.
جمع بندی؛ چک بلامحل چیست؟
چک بلامحل چیست؟ در صورتی که یک چک صادر شده، پاس نشود و برگشت بخورد، به آن چک بلامحل گفته می شود. نبود موجودی کافی در حساب، مسدود بودن حساب، کلاهبرداری و عدم مطابقت امضا، دلایلی هستند که باعث برگشت خوردن چک می شوند. مجازات چک بلامحل، بسته به مبلغ چک از ۶ ماه تا دو سال حبس می باشد.
سوالات متداول در خصوص چک بلامحل چیست
در صورت برگشت خوردن چک، آیا می توان سایر برگ های چک را در سامانه صیاد ثبت کرد؟
خیر. تا زمان رفع سوءاثر چک برگشتی، فرد نمی تواند چک دیگری را در سامانه صیاد ثبت کند.
آیا پس از برگشت خوردن چک همه حساب های فرد صادر کننده مسدود می شود؟
حساب ها مسدود نمی شوند؛ بلکه مبالغ موجود در حساب به میزان مبلغ چک مسدود می شوند.
حکم وصول چک برگشتی قبل از تاریخ شکایت کیفری چیست؟
بنابر قانون چنانچه به هر روشی مبلغ چک قبل از تاریخ شکایت کیفری به فرد دارنده پرداخت شود، تعقیب کیفری امکان پذیر نخواهد بود. در چنین شرایطی بانک حساب شخص را به مقدار مبلغ چک مسدود می کند تا دارنده آن بتواند نسبت به وصول طلب اقدام کند.
